آشکار سازی تغییرات زیستگاه سنجاب ایرانی (sciurus anomalus) در استان کردستان

سنجاب ایرانی یکی از گونه هایی است که در سال های اخیر از تعداد آن ها نسبت به گذشته کاسته شدهاست. یکی از مهم ترین دلایل این کاهش شکار غیرمجاز این گونه و دست اندازی های انسان به زیستگاه این گونه ی می باشد. جنگل های زاگرس در استان کردستان یکی از زیستگاههای مهم این گونه در غرب کشور است . متأسفانه در سال های اخیر به دلیل فعالیت های انسانی، از کمیت و کیفیت این جنگل ها کاسته شده است. در این مطالعه تغییرات زیستگاه گونه ی مذکور در تعدادی از زیر حوزه های غرب کردستان با استفاده از فناوری سنجش از دور ، مورد ارزیابی قرار گرفت . برای نقشه سازی از تصاویر سنجنده tm ماهواره ی لندست مربوط به سال های 1366، 1379 و 1390 استفاده شد. پس از اطمینان از عدم وجود خطای هندسی و رادیومتریک در تصاویر، به دلیل کوهستانی بودن منطقه ی مطالعه بر روی تصاویر، تصحیح توپوگرافیک اعمال شد. سپس تصاویر رنگی کاذب با استفاده از باند های 2،3 و 4 تهیه و با توجه به طبقه بندی نظارت نشده و شناخت از منطقه، نمونه های تعلیمی از طبقات مد نظر تهیه شد. برای طبقه بندی بهتر، هر طبقه به طبقات خرد تر تفکیک شد و تفکیک پذیری طبقات مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت 11 طبقه تحت عنوان اراضی کشاورزی و باغات (3طبقه)، جنگل پر تراکم (2طبقه)، جنگل با تراکم متوسط (1طبقه)، مخلوط مرتع وجنگل با تراکم کم (1 طبقه) و اراضی بدون پوشش گیاهی (4 طبقه) جدا شد. برای طبقه بندی نظارت شده از دو الگوریتم حداکثر احتمال و حداقل فاصله تا میانگین استفاده شد. با توجه به عدم توانایی طبقه بندی در تفکیک دریاچه ی زریوار و گیاهان آبزی پیرامون تالاب از دیگر طبقات پوشش گیاهی در منطقه، مرز دریاچه و پوشش گیاهی آن از تصاویر جدا و به صورت جداگانه طبقه بندی و بعداً به تصاویر طبقه بندی شده ی بقیه ی منطقه الحاق شد. سپس طبقات متعلق به یک گروه مجدداً طبقه بندی شد و نقشه نهایی پوشش منطقه در 7 طبقه اراضی بدون پوشش گیاهی، اراضی کشاورزی و باغات، جنگل پرتراکم، جنگل با تراکم متوسط، ترکیب مرتع و جنگل با تراکم کم، گیاه آبزی و آب تهیه شد. میزان صحت کلی نقشه های طبقه بندی شده به شیوه ی حداکثر احتمال برای سال های 1366، 1379 و 1390 به ترتیب 42/87، 84/84 و 71/88 و با روش حداقل فاصله تا میانگین به ترتیب 66/81، 32/80 و 29/81 به دست آمد. ضریب کاپا نیز برای سال های ذکر شده و با استفاده از روش حداکثر احتمال به ترتیب 84/0، 80/0 و 85/0و با استفاده از روش حداقل فاصله تا میانگین 76/0، 74/0 و 76/0 تعیین شد. نقشه ی مناطق حضور بالفعل سنجاب با استفاده از اطلاعات محیط بانان محیط زیست و مردم محلی تهیه شد. انطباق مناطق حضور سنجاب با نقشه های تهیه شده، حضور سنجاب در مناطق جنگلی پر تراکم و با تراکم متوسط را نشان داد. از سوی دیگر، پراکنش این گونه فقط در مناطق خاصی از جنگل های با تراکم زیاد و متوسط می باشد. برای تهیه ی نقشه ی زیستگاه گونه ی مذکور دو طبقه ی جنگل پر تراکم و جنگل با تراکم متوسط در یک گروه تحت عنوان مناطق زیستگاه بالقوه ی سنجاب و بقیه ی منطقه را تحت عنوان مناطق غیر زیستگاهی طبقه بندی شد در نهایت این نقشه ها تحت فرایند آشکار سازی تغییرات قرار گرفته و میزان افزایش و کاهش در زیستگاه های بالقوه این گونه تعیین شد. نتایج نشان داد که در طی این دوره بر وسعت مناطق زیستگاهی (مجموع دو طبقه ی جنگل پر تراکم و جنگل با تراکم متوسط) افزوده شده ولی بررسی نتایج آشکار سازی نقشه های پوشش_کاربری نشان داد که بر وسعت جنگل های با تراکم متوسط افزوده شد و در مقابل از وسعت جنگل های پر تراکم کاسته شده است. به عبارتی در طی این دوره 8/3083 هکتار از جنگل های پر تراکم و ارجح زیستگاه سنجاب کاسته شده است. ولی در مجموع حدود 3/45599 هکتار بر وسعت زیستگاه سنجاب یعنی دو طبقه ی جنگل پر تراکم و جنگل با تراکم متوسط افزوده شده است.